Transformacja? Teraz, albo nigdy

Pierwsze środki mają popłynąć do państw członkowskich jeszcze w tym roku, zaś większość, bo co najmniej 70 proc. z grantów w ramach Instrumentu Odbudowy i Odporności (Resilience and Recovery Facility) będzie uruchomiona w latach 2021-22. Pozostałe 30 proc. od 2023 r.
Mamy więc zaledwie kilka miesięcy na pokazanie przemyślanych planów transformacji. Tych na razie nie ma, bo w rządzie brakuje konsensusu co do potrzeby zmiany, nie mówiąc o konkretnych projektach.

Państwa, które dobrze i szybko zidentyfikują obszary, które warto wspierać myśląc o przyszłości swojej gospodarki, mają szansę na pozyskanie największych środków.

Ponadto, należy się spodziewać, że tegoroczne negocjacje budżetowe będą ściśle powiązane nie tylko z celem neutralności klimatycznej, ale i z dyskusją o ambicjach klimatycznych na 2030 r. i podniesieniem celu redukcyjnego z 40proc. do 50-55 proc. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, pomimo swojego stosunkowo niewielkiego rozmiaru, będzie w tej dyskusji polityczną kartą przetargową. A już za trzy lata, zgodnie z kalendarzem globalnym i unijnym, państwa członkowskie po raz pierwszy zasiądą do dyskusji o nowych celach po roku 2030. Kierunki proklimatycznych działań UE są więc  jasne. Można się w to wpisać i zyskać finansowanie lub na własne życzenie wykluczyć z podziału unijnych pieniędzy.

Co najmniej 140 mld zł na transformację energetyczną dla Polski
Polska już nie może powiedzieć, że nasza wyjątkowa sytuacja, czyli duże uzależnienie od węgla, nie została dostrzeżona w UE. Tylko na transformację energetyczną Polska może zyskać ponad 140 mld zł w podstawowych instrumentach finansowych i więcej w dodatkowych programach. I to w warunkach, w których priorytetem Komisji jest ratowanie zagrożonych kryzysem gospodarek. Akurat w Polsce, jak pokazują najnowsze szacunki KE, w 2020 r. recesja sięgnie 4,6 proc. PKB i będzie niższa niż w innych państwach unijnych. Jednak do podziału pieniędzy w l. 2021-22 stosuje się takie wskaźniki ekonomiczne (np. poziom PKB, długu publicznego, bezrobocia), które pozwolą Polsce pozostać w gronie największych beneficjentów.

W poniższej tabeli przedstawiamy źródła finansowania transformacji energetycznej w Polsce oraz warunki ich uruchomienia według propozycji Komisji Europejskiej i przewodniczącego Rady Europejskiej: