Prawo do oddychania czystym powietrzem nie jest dobrem osobistym

Sąd Najwyższy na rozprawie 28 maja 2021 r. wydał orzeczenie, na mocy którego prawo do życia w środowisku umożliwiającym oddychanie czystym powietrzem nie stanowi dobra osobistego podlegającego ochronie. Odpowiedź sądu została wydana w ramach pozwu Oliwera Palarza, aktywisty antysmogowego z Rybnickiego Alarmu Smogowego – reprezentowanego przez mecenasa Miłosza Jakubowskiego z Fundacji Frank Bold - informuje PAS.

Pięć lat temu Oliwer Palarz pozwał Skarbu Państwa o odszkodowanie za wieloletnie zaniechania w walce z zanieczyszczeniem powietrza.

- Z powodu smogu jestem więźniem we własnym domu - mówił Palarz.

W maju 2018 r. pozew rybnickiego aktywisty został oddalony przez Sąd Rejonowy w Rybniku. Aktywista nie dał jednak za wygraną i złożył apelację do Sądu Okręgowego w Gliwicach. Do postępowania po stronie Powoda przystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich.

Gliwicki sąd nabrał wątpliwości, czy prawo do oddychania czystym powietrzem może być uznane za samodzielne dobro osobiste podlegające ochronie na podstawie przepisów prawa cywilnego. Palarz podkreśla, że organy państwa przez wiele lat nie podejmowały skutecznych działań na rzecz ochrony powietrza, dopuszczając się w tym zakresie bezprawnego zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej. Potwierdzeniem tego jest wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z lutego 2018 r., w którym Trybunał uznał Polskę za winną naruszenia unijnej dyrektywy o jakości powietrza.

- Podjęta przez Sąd Najwyższy uchwała nieco rozczarowuje, ale nie jest wielkim zaskoczeniem – mówi Miłosz Jakubowski, radca prawny z Fundacji Frank Bold, który reprezentuje Oliwera Palarza przed sądem.

Sąd postanowił trzymać się utartej, ukształtowanej przed kilkudziesięcioma laty, wąskiej definicji dóbr osobistych. Wpisuje się to w pewien trend orzeczniczy, którego przejawem była chociażby podjęta w 2019 r. uchwała składu siedmiu sędziów, zgodnie z którą dobrem osobistym nie są więzi rodzinne.

- Sąd wydał salomonowe orzeczenie - podkreśla Jakubowski – w uzasadnieniu stwierdził, że prawo do czystego powietrza nie jest dobrem osobistym, ale służy ochronie dóbr osobistych takich jak zdrowie, wolność, prywatność. Kilkakrotnie podkreślone zostało w uzasadnieniu, że zanieczyszczenie powietrza wiąże się z zagrożeniem, a przy większym nasileniu również naruszeniem tych dóbr osobistych. Prawo do oddychania powietrzem nie skażonym ponad miarę jest instrumentem ochrony dóbr osobistych takich jak zdrowie, wolność. Sąd dodał też, że życie w skażonym środowisku to sytuacja która może zagrażać, a w pewnym stopniu nasilenia również naruszać zdrowie i wolność. Sąd podkreślił też, że skoro obowiązują standardy jakość powietrza, to zostały one wprowadzone celem ochrony zdrowia, a zatem uzasadnione jest domniemanie, że ich naruszenie wiąże się co najmniej z zagrożeniem zdrowia - kontynuuje prawnik.

Oliwer Palarz skomentował orzeczenie: - Nie jestem zadowolony z decyzji Sądu Najwyższego, który nie uznaje prawa do czystego powietrza za dobro osobiste. To decyzja, która zaważy nie tylko w mojej sprawie, ale idzie wbrew oczekiwaniom Polaków, dla których oddychanie czystym powietrzem jest sprawą podstawową. Decyzja sądu nie zamyka sprawy i jest tylko wskazówką dla Sądu w Gliwicach, który ostatecznie podejmie decyzję.

W wcześniejszych wywiadach Oliwer Palarz nie wykluczał ostatecznego rozstrzygnięcia w Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu.