Ekolodzy: Czyste powietrze do luftu!

Program „Czyste Powietrze”, kluczowe narzędzie walki ze smogiem w Polsce, zmaga się z poważnym kryzysem zdaniem ekologów z Fundacji SmogLab. Z danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wynika, że od kwietnia do września 2025 roku złożono jedynie 33,8 tys. wniosków, co stanowi spadek o około 80% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Przy obecnym tempie wymiany kotłów, Fundacja SmogLab szacuje, że całkowita likwidacja 2,5 miliona nieefektywnych urządzeń grzewczych może zająć aż 35 lat.

- Jeśli obecne tempo się nie zmieni, to cel, jaki postawił przed sobą rząd, czyli likwidacja 2,5 mln kopciuchów zajmie nam 35 lat – mówi Maciej Fijak z Fundacji SmogLab. - Pierwotnie zakładano, że proces ten zakończy się do 2029 roku- dodaje.

Eksperci podkreślają, że Polska jest zobowiązana do spełnienia nowych norm jakości powietrza do 2030 roku. Z danych Europejskiego Centrum Czystego Powietrza wynika, że ich wprowadzenie mogłoby uratować życie nawet 20 tysięcy osób rocznie. Obecnie z powodu smogu co roku przedwcześnie umiera około 40 tysięcy Polaków.

Chaos nie program

Fundacja SmogLab wskazuje na kilka przyczyn spadku zainteresowania programem, w tym chaos informacyjny wokół zawieszenia i reformy programu, spadek zaufania społecznego oraz opóźnienia w wypłacie dotacji. „Wśród możliwych przyczyn fundacja SmogLab wymienia m.in. chaos informacyjny wokół zawieszenia i reformy programu, spadek zaufania społecznego wynikający z negatywnego wizerunku programu, a także opóźnienia w wypłacie dotacji” – informuje raport. 

Organizacja apeluje o analizę przyczyn spadku zainteresowania programem oraz o uproszczenie procedur dla beneficjentów. Wśród rekomendacji znajduje się również odblokowanie wypłat zalegających w systemie, które na początku września 2025 roku sięgały miliarda złotych. 

Poczekamy na lepsze czasy?

- Jeśli utrzymałoby się wysokie zainteresowanie likwidacją najmniej efektywnych kotłów z lat poprzednich, to za kilka lat 30 milionów Polek i Polaków mogłoby oddychać powietrzem spełniającym nowe normy. Dziś takim powietrzem cieszy się jedynie ok. 2 mln obywateli - dodaje Maciej Fijak zauważając, że aktualne tempo wymiany kotłów przekreśla ten cel.

Program „Czyste Powietrze” działa od września 2018 roku. Do września 2025 roku złożono w nim ponad milion wniosków na kwotę 40 miliardów złotych. W tym roku (w pół roku od ponownego uruchomienia programu) beneficjenci złożyli jedynie 33,8 tys. wniosków. W poprzednich latach zainteresowanie było znacznie większe: w 2022 roku złożono 157 tys. wniosków, w 2023 roku – 217 tys., a w 2024 roku – aż 271 tys.