W Czarnobylu popełniono niewybaczalne błędy

Od tej katastrofy dzisiaj mija 35 lat. Dokładnie 26 kwietnia 1986 r. w Czarnobylu doszło do przegrzania i częściowego stopienia rdzenia reaktora i chemicznego wybuchu wodoru, który powstał w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonego testu bezpieczeństwa układu chłodzenia reaktora. W wyniku tego została rozerwana obudowa reaktora i budynek, w którym się mieścił. Skutki były ogromne, bo wydarzenie próbowano zatuszować. Popełniono też wiele niewybaczalnych błędów.

Nikt nie ma wątpliwości, ze to była to największa katastrofa w historii energetyki jądrowej i jedna z największych katastrof przemysłowych XX w. Razem z katastrofą w Fukushimie I została zakwalifikowana do siódmego, najwyższego stopnia w skali INES.

Po katastrofie nastąpiła bezpośrednia emisja do atmosfery i otoczenia elektrowni radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza reaktora. Z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 350 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną. Teraz w te rejony są organizowane wycieczki turystyczne.

35 lat temu w wyniku całkowitego zniszczenia reaktora skażeniu promieniotwórczemu uległ obszar ponad 125 000 km kw. Wybuch doprowadził do skażenia części terytoriów Ukrainy i Białorusi. Substancje radioaktywne dotarły też nad Skandynawię, Europę Środkową, w tym Polskę, a także do Grecji i Włoch. By zapobiec skutkom zdrowotnym katastrofy podawano na szeroką skalę płyn Lugola.

Wybuch elektrowni w Czarnobylu był wydarzeniem politycznym dla ZSRR. Nie wyłoniono jednej głównej przyczyny atastrofy. Początkowo próbowało zatuszować katastrofę. Dopiero po doniesieniach ze Szwecji, gdzie stwierdzono podwyższony poziom radiacji rozpoczęto ewakuację 130 tysięcy mieszkańców obwodu kijowskiego.

Budowa elektrowni rozpoczęła się w latach 70. Reaktor nr 1 uruchomiony został w roku 1977, po czym oddano do użytku reaktor nr 2 (1978), nr 3 (1981) i nr 4 (1983). W momencie wypadku trwała budowa kolejnych dwóch reaktorów, nr 5 i 6.

Bezpośrednimi przyczynami technicznymi katastrofy były błędy konstrukcyjne reaktora. Poziom promieniowania w najbardziej dotkniętych katastrofą częściach budynku bloku nr 4 ocenia się na 5,6 R/s (0,056 Gy/s), czyli 23 kR/h (200 Gy/h). Dawka śmiertelna to około 100R, co oznacza że w niektórych miejscach niezabezpieczeni w żaden sposób pracownicy przyjęli śmiertelną dawkę promieniowania w ciągu kilku minut. Dozymetr zdolny do pomiaru promieniowania na poziomie 1000 R/s (10 Gy/s) był niedostępny z uwagi na zniszczenia, a drugi egzemplarz okazał się wadliwy. Obsługa reaktora nie była świadoma jak wielką dawkę promieniowania przyjmuje.

Kontrowersje budzi szacowana liczba ofiar. Raport Komitetu Naukowego ONZ ds. Skutków Promieniowania Atomowego stwierdza, że 134 pracowników elektrowni jądrowej i członków ekip ratowniczych było narażonych na działanie bardzo wysokich dawek promieniowania jonizującego, po których rozwinęła się ostra choroba popromienna. 28 z nich zmarło w wyniku napromieniowania, a 2 od poparzeń.

Wielu ludzi biorących udział w akcji zabezpieczenia reaktora zginęło podczas towarzyszących akcji wypadków budowlanych. Organizacja Greenpeace oszacowała, że ofiar, które mogły umrzeć w wyniku promieniowania, może być nawet 200 tys.

Najbardziej spektakularnym wypadkiem była uchwycona na filmie katastrofa śmigłowca, którego łopaty wirnika uderzyły o mało widoczne liny dźwigu. Cała załoga śmigłowca zginęła.

Elektrownia przestała wytwarzać energię w 2000 r. Wtedy wyłączono reaktor nr 3. Trwa proces wyłączania siłowni z eksploatacji, który według planów ma zakończyć się w 2064 r.