Rząd przyjął projekt ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy wdrażającej do polskiego porządku prawnego mechanizm granicznej opłaty węglowej (CBAM). Nowe przepisy mają chronić konkurencyjność polskiego i europejskiego przemysłu oraz wspierać transformację klimatyczną.

CBAM – tarcza ochronna dla unijnego przemysłu

Przyjęty przez rząd projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji oraz ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. ustawa CBAM) wprowadza do polskiego prawa unijny mechanizm wyrównywania kosztów emisji CO₂ między producentami w UE a importerami spoza Wspólnoty.

CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) ma na celu eliminację nierównowagi kosztów polityki klimatycznej. Przedsiębiorstwa w Unii ponoszą opłaty za emisję CO₂ w ramach systemu EU ETS, podczas gdy producenci z państw trzecich dotychczas takich kosztów nie mieli. Nowy mechanizm ma zlikwidować tę przewagę konkurencyjną.

– „Mechanizm CBAM pozwoli na poprawę sytuacji unijnych producentów przemysłowych, np. producentów stali w Polsce. Wprowadzenie CBAM zniweluje nierównowagę kosztów polityki klimatycznej, które dziś firmy z Europy muszą ponosić. Już pracujemy nad poszerzaniem tej formy ochrony unijnych rynków” – podkreślił wiceminister klimatu i środowiska Krzysztof Bolesta.

Jak działa CBAM?

Graniczna opłata węglowa będzie dotyczyć wybranych towarów przemysłowych sprowadzanych na teren Unii Europejskiej. Na początku obejmie takie produkty jak:

• cement,
• energia elektryczna,
• nawozy,
• żeliwo i stal,
• aluminium,
• wodór.

Importerzy tych towarów będą zobowiązani do raportowania emisji wbudowanych w produkty i ponoszenia kosztu odpowiednich certyfikatów CBAM. Ich cena będzie powiązana z notowaniami uprawnień do emisji CO₂ w systemie EU ETS. W przyszłości lista produktów objętych CBAM ma być stopniowo rozszerzana – tak, aby obejmować wszystkie towary wrażliwe na zjawisko tzw. ucieczki emisji (carbon leakage).

Okres przejściowy i przygotowanie do wdrożenia

Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej i harmonogramem wdrażania CBAM, do grudnia 2025 r. obowiązuje okres przejściowy. W tym czasie importerzy objętych towarów składają jedynie kwartalne raporty dotyczące emisji, bez konieczności ponoszenia opłat.

Pełny system zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. – wtedy importerzy będą zobowiązani do corocznego raportowania ilości sprowadzonych towarów i odpowiadających im emisji oraz do zakupu certyfikatów CBAM w proporcji do tych emisji.

Wsparcie dla transformacji i polskiego przemysłu

Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla, że wdrożenie CBAM ma przynieść korzyści dla przedsiębiorców z Polski i całej Unii Europejskiej. Nowy system wyrówna warunki konkurencji, chroniąc miejsca pracy w przemyśle energochłonnym, a jednocześnie zachęci producentów spoza UE do ograniczania emisji.

Projekt ustawy zakłada również ustanowienie krajowych organów właściwych do realizacji CBAM oraz finansowanie Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych, które ma wspierać państwową administrację w realizacji polityki klimatycznej.

Nowy etap europejskiej polityki klimatycznej

CBAM stanowi uzupełnienie europejskiego systemu handlu emisjami (EU ETS). Jego celem jest zatrzymanie zjawiska przenoszenia wysokoemisyjnej produkcji do krajów o niższych standardach środowiskowych oraz ograniczenie importu produktów o wysokim śladzie węglowym.

Wprowadzenie mechanizmu w Polsce wpisuje się w szerszy pakiet działań Unii Europejskiej na rzecz neutralności klimatycznej do 2050 r., a także w strategię sprawiedliwej transformacji przemysłu w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.