160 mln zł z Funduszy Europejskich na instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosił nabór wniosków na budowę i modernizację instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w ramach programu FEnIKS 2021–2027. Na projekty o wartości powyżej 12 mln zł czeka 160 mln zł dotacji, a dofinansowanie może sięgnąć 85 proc. kosztów kwalifikowanych.

Nowy nabór NFOŚiGW: terminy, budżet, beneficjenci

Nabór „Instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami” potrwa od 1 grudnia 2025 r. do 30 stycznia 2026 r.. Konkurs realizowany jest w działaniu FENX.01.04 „Gospodarka odpadami oraz gospodarka o obiegu zamkniętym” programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) 2021–2027. 

Do podziału jest 160 mln zł w formie dotacji, pokrywającej do 85 proc. kosztów kwalifikowanych. Wsparcie przeznaczone jest dla przedsięwzięć o wartości powyżej 12 mln zł.

O pieniądze mogą ubiegać się:

• jednostki samorządu terytorialnego,
• związki i stowarzyszenia JST,
• jednostki organizacyjne działające w imieniu JST,
• podmioty świadczące usługi publiczne w ramach zadań własnych samorządów. 

– Gospodarka o obiegu zamkniętym jest jednym z priorytetów strategii działania NFOŚiGW na lata 2025–2028 – podkreśla Paweł Augustyn, zastępca prezesa Funduszu, wskazując, że środki z FEnIKS przyspieszają ograniczanie ilości odpadów i wzrost recyklingu.

Jakie instalacje dostaną dofinansowanie?

Dotacje będą przyznawane na:

• budowę nowych,
• rozbudowę lub
• modernizację istniejących instalacji do przetwarzania frakcji odpadów komunalnych, przede wszystkim w celu zwiększenia odzysku i recyklingu. 

Preferowane będą projekty zapewniające finalne zagospodarowanie odpadów w procesach:

• recyklingu materiałowego (m.in. szkło, metale, tworzywa, papier),
• recyklingu organicznego, w tym bioodpadów komunalnych,
• instalacje do sortowania oraz mechanicznego przetwarzania odpadów pochodzących z selektywnej zbiórki. 

Konkurs wpisuje się w hierarchię postępowania z odpadami, w której priorytet mają zapobieganie powstawaniu odpadów, ponowne użycie i recykling, a dopiero na końcu – składowanie.

Polska w tyle za unijnymi celami recyklingu

Z najnowszych danych GUS wynika, że w 2023 r. tylko 15,8 proc. odpadów komunalnych trafiło do recyklingu (2,1 mln ton), przy czym na mieszkańca przypadało średnio 356,7 kg zebranych odpadów komunalnych. Wstępne szacunki za 2024 r. mówią o poziomie recyklingu rzędu 18,3 proc., co wciąż jest dalekie od wymaganego przez UE minimum. 

Tymczasem unijne przepisy zakładają, że:

• do 2025 r. recykling odpadów komunalnych ma sięgnąć 55 proc.,
• do 2035 r. na składowiskach będzie mogło trafić maksymalnie 10 proc. masy wytwarzanych odpadów komunalnych.

Komisja Europejska już wcześniej umieściła Polskę na liście państw zagrożonych niespełnieniem celów na 2025 r., wskazując m.in. na niewystarczające moce instalacji i zbyt niski poziom selektywnej zbiórki.  Nowy nabór NFOŚiGW ma więc nie tylko wspierać lokalne inwestycje, ale też pomóc w domknięciu luki infrastrukturalnej, która uniemożliwia osiągnięcie unijnych wskaźników.

Pierwsze projekty już korzystają z FEnIKS

Nabór ogłoszony na przełom 2025 i 2026 r. nie startuje w próżni. W ramach pierwszego konkursu na instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych podpisano już trzy umowy o łącznej wartości 99,7 mln zł. Beneficjentami są:

• Zakład Zagospodarowania Odpadów Olszowa,
• Zakład Zagospodarowania Odpadów „Czysta Błękitna Kraina” w Czarnówku,
• Regionalny Zakład Zagospodarowania Odpadów w Ostrowie Wielkopolskim. 

Przykładowo projekt „Czysta Błękitna Kraina” obejmuje rozbudowę kompostowni, budowę nowej sortowni i montaż instalacji fotowoltaicznej na dachach hal, co ma znacząco zwiększyć poziom odzysku surowców i obniżyć ślad węglowy zakładu.

Nowy nabór ma umożliwić kolejnym samorządom i instalacjom przetwarzania odpadów wejście na podobną ścieżkę modernizacji – z wyższym recyklingiem, mniejszym składowaniem i większym wykorzystaniem energii z odpadów.