Litwa niezależna energetycznie. Rosja w panice

Jak donosi IEA (Międzynarodowa Agencja Energetyki) Litwa po szybkim zakończeniu uzależnienia od rosyjskiej energii zmierza w kierunku całkowitej niezależności energetycznej. Kluczem OZE i długoterminowa współpraca regionalna. Choć zużycie energii może wzrosnąć tym kraju aż sześciokrotnie do połowy stulecia, inwestycja między innymi w technologie wodorowe ma zapewnić stabilny dostęp do źródeł energii.

​​Litwa, podąża w szybkim tempie i z determinacją w kierunku niezależności energetycznej. Pierwszym krokiem było całkowite zakończenie uzależnienia od importu energii z Rosji po inwazji na Ukrainę. Teraz razem z innymi państwami bałtyckimi Litwa zsynchronizowała swoją sieć elektroenergetyczną z kontynentalnym systemem europejskim i odłączyła się od łańcucha dostaw kontrolowanego przez Rosję. Choć Litwa jest stosunkowo niewielkim krajem, to ważny sygnał. Nie tylko dla sąsiednich krajów bałtyckich, czy państw unijnych, ale także dla Rosji. Tej „wymyka” się bowiem kolejny kraj z portfela odbiorców energii, który przed inwazją na Ukrainę z roku na rok pęczniał. Teraz trend się odwrócił. A zważywszy na wielkie inwestycje w OZE może być tylko gorzej.

Produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na Litwie wzrosła prawie dwukrotnie w latach 2022–2024, co było efektem optymalizacji systemów zezwoleń i wsparcia, co kluczowe wydaje się choćby w Polsce. Zmiany w polityce przyczyniły się również do wzrostu liczby domowych instalacji fotowoltaicznych i magazynów energii w sieciach. Mimo to Litwa nadal w dużym stopniu polega na importowanych paliwach kopalnych w ogólnym zużyciu energii, zwłaszcza w transporcie, a znaczną część zapotrzebowania na energię elektryczną zaspokaja import.

Odłączyli się od Rosji

- IEA mocno wspiera Litwę w dążeniu do niezależności energetycznej, którą uznała za główny priorytet polityki. Doceniamy znaczący postęp, jaki dotychczas osiągnięto w kierunku osiągnięcia tego celu, w tym pomyślne odłączenie litewskiego systemu energetycznego od rosyjskiego — powiedział dyrektor wykonawczy IEA Fatih Birol, który zaprezentował raport w Wilnie.

Jego zdaniem Litwa ma wszelkie potrzebne atuty, aby nadal rozwijać swoją silną wizję bezpiecznego, niedrogiego i nowoczesnego systemu energetycznego, który napędza wzrost gospodarczy.

- Niezależność energetyczna jest podstawą litewskiej polityki energetycznej — powiedział litewski minister energetyki Žygimantas Vaičiūnas. - Podjęliśmy odważne kroki w celu wzmocnienia naszego bezpieczeństwa, od strategicznych inwestycji infrastrukturalnych po pełną synchronizację z kontynentalną europejską siecią elektroenergetyczną. Teraz skupiamy się na budowie czystszego, inteligentniejszego i bardziej odpornego systemu energetycznego — takiego, który jest zasilany ze źródeł odnawialnych, elektryfikuje transport i dostarcza niedrogą energię dla naszych obywateli.

Rozwoju oparty na produkcji wodoru z energii odnawialnej

W zaktualizowanej Narodowej Strategii Niezależności Energetycznej Litwa przedstawiła swój zamiar przejścia na zelektryfikowany system energetyczny i wsparcia nowego rozwoju przemysłowego opartego na produkcji wodoru z energii odnawialnej do 2050 r. Zgodnie z tym planem elektryfikacja i produkcja wodoru będą napędzać popyt na energię elektryczną w nadchodzących latach, a zużycie energii może wzrosnąć sześciokrotnie do połowy stulecia. W raporcie IEA podkreślono, że w tym kontekście zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego wymaga szerokiej koordynacji między interesariuszami i przyspieszonej rozbudowy infrastruktury sieciowej.

Biorąc pod uwagę cele Litwy w zakresie dekarbonizacji, realizacja tych celów i zaspokojenie popytu wymagałyby również szybkiego wdrożenia dodatkowych mocy odnawialnych – w szczególności energii wiatrowej, która ma duży potencjał do szybszego wzrostu. Jednak ze względu na niepewność gospodarczą, która wpłynęła na sektor odnawialnych źródeł energii na całym świecie, autorzy raportu zwracają uwagę na to, że ​​warunki rynkowe powinny być stale monitorowane i zalecają podjęcie działań politycznych, jeśli staną się mniej korzystne.

Dekarbonizacja transportu drogowego

Szybka, ale bezpieczna ekspansja odnawialnych źródeł energii wymaga również większej elastyczności systemu elektroenergetycznego. Innym wyzwaniem jest walka z emisjami z rozwijającego się sektora transportu na Litwie, który obecnie odpowiada za 40% całkowitego zużycia energii w kraju i 75% zapotrzebowania na ropę naftową. Litewska flota samochodowa jest jedną z najstarszych w Unii Europejskiej i stanowi największe źródło emisji w kraju.

Elektryfikacja jest główną opcją dekarbonizacji transportu drogowego i dobrze wpisuje się w ekspansję wytwarzania energii odnawialnej, zgodnie z raportem. Jednak stosunkowo wysokie ceny zakupu oznaczają, że wykorzystanie pojazdów elektrycznych na Litwie jest obecnie niskie. Elektryfikacja transportu i utrzymanie przystępności cenowej, w tym poprzez rozszerzenie rynku używanych pojazdów elektrycznych, jest zatem ważne – i może zostać zrealizowane poprzez połączenie ukierunkowanych zachęt, inwestycji w infrastrukturę i wsparcia regulacyjnego. Przeniesienie większej aktywności transportowej do transportu publicznego i kolei również poprawiłoby wydajność systemu transportowego.