Chcą uczestniczyć od początku w planowaniu sprawiedliwej transformacji

Pod pismem, przygotowanym z inicjatywy Polskiej Zielonej Sieci i WWF Polska, podpisali się przedstawiciele ponad dwudziestu samorządów lokalnych i organizacji społecznych działających w polskich regionach węglowych. Wśród sygnatariuszy są prezydenci Konina, Wałbrzycha, Bytomia, Jastrzębia-Zdroju i Rybnika, burmistrzowie Kleczewa, Imielina i Radlina, pełnomocnik Zarządu Województwa Wielkopolskiego ds. restrukturyzacji Wielkopolski Wschodniej  oraz przedstawiciele licznych organizacji społecznych i oddolnych ruchów obywatelskich.

Szeroki dialog i udział społeczeństwa w tworzeniu planów transformacji regionów górniczych jest powszechnie uznawany za niezbędny element sprawiedliwej transformacji – wynika to z licznych doświadczeń regionów górniczych na świecie, które już przeszły bądź właśnie przechodzą proces transformacji. Tylko takie podejście umożliwia dokładne rozpoznanie potrzeb, możliwości i aspiracji lokalnych społeczności, zaplanowanie działań odpowiadających tym potrzebom i skierowanie wsparcia tam, gdzie jest najbardziej potrzebne oraz będzie wykorzystane w optymalny sposób z punktu widzenia przyszłego rozwoju regionów. 

Jest to tym ważniejsze, że według ogłoszonych w ubiegłym tygodniu planów Komisji Europejskiej wartość Funduszu Sprawiedliwej Transformacji ma zostać zwiększona z 7,5 do 40 mld euro, z czego do polskich regionów mogłoby trafić 8 mld zamiast pierwotnie planowanych 2 mld euro. Z jednej strony znaczne poszerza to możliwości wsparcia polskich regionów górniczych, z drugiej zaś sprawia, że tym bardziej konieczne staje staranne zaplanowanie wydatków z Funduszu na podstawie dobrego rozpoznania potrzeb i pomysłów lokalnych społeczności i samorządów.

Dobrym przykładem właściwego podejścia do planowania transformacji regionów górniczych jest słowacki region Górna Nitra. Szeroki dialog z udziałem mieszkańców, samorządu, spółki górniczej, lokalnego biznesu i organizacji społecznych trwa tam już od dwóch lat, czyli od momentu, gdy Górna Nitra przystąpiła do unijnej Platformy na rzecz Regionów Górniczych w Procesie Transformacji. Wyniki tego procesu i dokonane ustalenia zostaną przeniesione do terytorialnego planu sprawiedliwej transformacji dla regionu.

Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji to dokumenty, których przygotowanie jest warunkiem uzyskania wsparcia finansowego w ramach unijnego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Mają one wskazywać, które regiony w danym państwie będą korzystały ze środków Funduszu, a także przedstawiać ocenę skutków społecznych i gospodarczych przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu w tych regionach. Plany mają także obejmować wykaz działań, które zostaną podjęte w celu łagodzenia skutków społecznych i gospodarczych transformacji. Rozporządzenie ustanawiające Fundusz nakłada na państwa członkowskie obowiązek zaangażowania samorządów i partnerów społecznych w przygotowanie planów.