Jak Ukraina przetrwa wojenną zimę

Pomimo trwającej od ponad pół roku rosyjskiej inwazji, Ukraina stosunkowo dobrze przygotowała się do okresu grzewczego. Zgromadzone zapasy węgla i gazu prawdopodobnie wystarczą dla zapewnienia dostaw ciepła i prądu. Spadek zapotrzebowania na moc elektryczną, będący wynikiem ograniczenia aktywności gospodarczej w czasie wojny, jest z kolei większy niż utracony potencjał wytwarzania, co umożliwia Ukrainie eksport energii elektrycznej do UE. Największym wyzwaniem będzie zapewnienie energii cieplnej w przypadku nasilenia rosyjskich ostrzałów na elektrociepłownie. Może to spowodować katastrofę humanitarną w Ukrainie i zwiększenie liczby uchodźców - czytamy w najnowszej opinii opublikowanej przez Forum Energii. Jej autorem jest Maciej Zaniewicz.

Zdaniewicz informuje, że łączna moc zainstalowana w ukraińskich źródłach wytwarzania wynosi ok. 55 GW. Większość z nich stanowią elektrownie węglowe. Wraz z elektrowniami gazowymi i kogeneracją, rozmieszczone są one stosunkowo równomiernie po całym kraju, choć dominują głównie na okupowanym Donbasie i wokół znajdujących się w centrum kraju Kijowa i Krzywego Rogu. Elektrownie jądrowe, o łącznej mocy niespełna 14 GW, znajdują się na zachodzie i w centrum kraju. Obecnie jedynie Zaporoska EJ jest na linii frontu. Elektrownie wodne z kolei są rozmieszczone głównie na znajdującym się niedaleko frontu Dnieprze i w mniejszym stopniu na Dniestrze. Najmniej korzystne jest rozlokowanie OZE. Z uwagi na wietrzność i nasłonecznienie, najbardziej korzystne warunki dla ich rozwoju są na częściowo okupowanym południu i wschodzie kraju oraz wzdłuż Karpat.

- Ponad połowa energii elektrycznej produkowanej w Ukrainie wytwarzana jest w elektrowniach jądrowych. Kolejne miejsca w ukraińskim miksie wytwórczym zajmują elektrownie węglowe i gazowe oraz kogeneracja. Energetyka odnawialna w 2020 r. odpowiadała za ok. 7 proc. wytworzonej energii, z czego 2/3 wyprodukowały elektrownie słoneczne. Jej udział na przestrzeni ostatnich lat dynamicznie rósł – jeszcze w 2018 r. stanowił niespełna 2 proc. . Najmniej energii – ok. 5 proc. - wyprodukowały elektrownie wodne i szczytowo-pompowe, które pełnią rolę bilansującą. W ograniczonym stopniu w tym celu wykorzystywane są również elektrownie węglowe - czytamy w opinii.

Zdaniem Zaniewicza wojna znacząco zmieniła warunki funkcjonowania systemu energetycznego. Ekspert informuje, że w sierpniu ok. 90 proc.ukraińskich elektrowni wiatrowych znajdowało się na terenach okupowanych przez Rosję lub zostało uszkodzonych. Podobny los spotkał ok. 30 proc. elektrowni słonecznych i elektrociepłowni. Okupowana jest również Zaporoska Elektrownia Jądrowa o mocy 6 GW. Rosja zniszczyła większość linii łączących ją z terenem kontrolowanym przez Ukrainę i planuje wykorzystywać ją na rosyjskie potrzeby – ponownie synchronizując z systemem rosyjskim. Ponadto okupowana jest Kachowska Elektrownia Wodna.

- Jednocześnie ukraiński popyt załamał się. Zapotrzebowanie na moc spadło aż o jedną trzecią – z ok. 15 GW we wrześniu 2021 roku do zaledwie ok. 10 GW rok później. W rezultacie Ukraina ograniczyła pracę energetyki odnawialnej o ok. 30 proc. Nieelastyczny ukraiński system nie był w stanie zaabsorbować całej produkowanej przez OZE energii. Do problemów wojennej energetyki doszły nieustanne naprawy zniszczonej infrastruktury (od prądu, pomimo regularnych napraw, odciętych jest ponad 600 tys. Ukraińców), rosnące zadłużenie sektora i konieczność ochrony odbiorców przed wzrostem kosztów. Rząd zdecydował o ingerencji w rynek – ustalił limity płatności dla źródeł odnawialnych - czytamy w analizie.