MTS: Kraje muszą ograniczyć emisje. Zapadła historyczna decyzja

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości uznał, że państwa mają prawny obowiązek przeciwdziałać zmianom klimatu. To przełom dla prawa klimatycznego i OZE.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) w Hadze ogłosił decyzję, która może zrewolucjonizować globalne podejście do walki ze zmianami klimatu. Trybunał potwierdził, że zgodnie z prawem międzynarodowym, kraje – szczególnie te o wysokiej emisji – mają prawny obowiązek ograniczania emisji gazów cieplarnianych i ochrony klimatu.

Decyzja to efekt międzynarodowej kampanii rozpoczętej przez młodych aktywistów z wysp Pacyfiku, wspieranych przez rządy 18 państw. W marcu 2023 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ jednogłośnie poparło wniosek o opinię prawną MTS.

Emisje jako kwestia odpowiedzialności prawnej

Trybunał m. in. stwierdził, że:

- kraje, które historycznie emitowały najwięcej gazów cieplarnianych, mają szczególny obowiązek ograniczenia emisji,
- wspieranie nowych projektów opartych na paliwach kopalnych może naruszać prawo międzynarodowe,
- ochrona klimatu jest nieodłączną częścią ochrony praw człowieka,
- państwa muszą regulować działalność gospodarczą, aby zmniejszyć jej wpływ na klimat,
- kraje szczególnie dotknięte kryzysem mogą domagać się odszkodowań.

Wsparcie dla transformacji klimatycznej w Polsce

Jak podkreślają eksperci Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, decyzja MTS ma również ogromne znaczenie dla Polski. Może wpłynąć na wynik toczących się tzw. pozwów klimatycznych, w których organizacja domaga się od państwa realnych działań ograniczających zanieczyszczenie powietrza i emisje.

– Opinia MTS to kolejny silny argument w sprawach dotyczących ochrony prawa do zdrowia i życia w kontekście smogu i kryzysu klimatycznego – mówi Agata Szafraniuk, prezeska Fundacji.

Klimat jako element prawa człowieka

Decyzja wpisuje się w szerszy trend międzynarodowy. W ostatnich dwóch latach sądy na całym świecie – od Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, przez Trybunał Prawa Morza, po sądy konstytucyjne w Korei Południowej i USA – uznawały, że państwa mają prawny obowiązek ochrony klimatu. W Europie precedensem była sprawa KlimaSeniorinnen przeciwko Szwajcarii, w której ETPC orzekł, że zaniechania klimatyczne naruszają prawa człowieka.

Nowe możliwości dla zielonej transformacji

Dla krajów rozwijających zieloną energię – jak Polska – decyzja MTS może stanowić dodatkową motywację do przyspieszenia odejścia od węgla, gazu i ropy na rzecz OZE. Potwierdza bowiem, że nie jest to wyłącznie wybór polityczny, ale obowiązek wynikający z prawa.