Reforma górnictwa musi brać pod uwagę przyszłość regionów

Od tego jak rząd i spółki sektora wydobywczego zareagują na połączony kryzys gospodarczy i branżowy zależy przyszłość mieszkańców regionów węglowych w Polsce. Odejście od dotychczasowej polityki zamykania oczu na problemy i rozpoczęcie gry w otwarte karty może pomóc regionom węglowym w bezpiecznej i sprawiedliwej transformacji wspartej z funduszy unijnych.

Kryzys bodźcem do potrzebnych zmian

Reforma górnictwa jest potrzebna, a pandemia koronawirusa pogłębia narastające problemy większości polskich spółek wydobywczych. PGE (odpowiedzialna za wydobycie węgla brunatnego oraz elektrownie na węgiel kamienny i brunatny) w wynikach za 2019 r. zanotowała pierwszą w historii stratę netto, która wyniosła 4 mld zł, co sprawia, że firma jest zmuszona do przyspieszonej transformacji. W marcu i kwietniu br. w spółce-córce odpowiadającej za energetykę i górnictwo (PGE GiEK) rozwiązano kilkadziesiąt umów o pracę. Operująca na Śląsku Polska Grupa Górnicza także zamknęła poprzedni rok na minusie, a obecnie próbuje zredukować czas pracy i wynagrodzenia pracowników, aby zmniejszyć straty i skorzystać z pomocy państwa. Na takie rozwiązanie nie zgadzają się związkowcy, domagając się uprzedniego przedstawienia planu naprawczego dla firmy. W Tauronie Wydobycie udało się już osiągnąć porozumienie ze stroną społeczną i firma skorzysta z tarczy antykryzysowej, ale tylko przez trzy miesiące. Krok dalej idą związkowcy z lubelskiej Bogdanki (która do tej pory notowała zysk) postulując opracowanie długoterminowego planu dla całego górnictwa.

Reforma receptą na kryzys

Wstępnie obiecany plan dla PGG, który Ministerstwo Aktywów Państwowych ma przedstawić do końca maja, rzeczywiście powinien być rozszerzony o reformę całego sektora. Zapotrzebowanie na polski węgiel spada ze względu na jego parametry, zmniejsza się zużycie energii w Polsce, koszty wydobycia w dalszym ciągu rosną, a ceny węgla na rynkach światowych idą w dół. Oprócz Bogdanki i Jastrzębskiej Spółki Węglowej sektor w Polsce jest nierentowny. Reforma powinna mieć na celu szybkie wyjście z kryzysu, a nie, jak oczekują związki zawodowe, gwarancję przetrwania kopalni lub uruchomienia nowych złóż (takie plany mają m.in. Tauron, Bogdanka i PGE). Jeśli Ministerstwo Aktywów Państwowych zdecydowałoby się na mocne redukcje teraz, dałoby też osobom zatrudnionym w górnictwie i regionom szansę na spokojne wyjście z węgla do lat 40-tych XXI w. Paradoksalnie jest to pierwsza od wielu lat szansa, żeby urealnić podejście rządu do górnictwa i sprawić, że strategie spółek węglowych zaczną uwzględniać potrzeby rynku, zmieniające się otoczenie regulacyjne (głównie wynikające z polityki klimatycznej Unii, która będzie konsekwentnie realizowana prze Komisję Europejską), a także brak możliwości utrzymania miejsc pracy w schyłkowym sektorze.